جمع و تفریق (علوم قرآنی)وحدت دو چیز در حکم و اختلاف آن دو در ویژگی‌های حکم را جمع و تفریق گویند. ۱ - تعریف«جمع و تفریق» یکی از اسلوب‌های بلاغی و بدیعی قرآن است؛ یعنی نخست دو امر در یک حکم جمع می‌شوند، سپس بین ویژگی‌های حکم در آن دو فرق گذاشته می‌شود؛ ۲ - خداوند قابض ارواحمانند: (الله یتوفی الانفس حین موتها والتی لم تمت فی منامها فیمسک التی قضی علیها الموت ویرسل الاخری الی اجل مسمی)؛ «خدا روح مردم را هنگام مرگشان به تمامی باز می‌ستاند و (نیز) روحی را که در (موقع) خوابش نمرده است (قبض می‌کند) پس آن ( نفسی) را که مرگ را بر او واجب کرده نگاه می‌دارد و آن دیگر (نفسها) را تا هنگامی معین (به سوی زندگی دنیا) بازپس می‌فرستد». ۳ - قبض تمامی ارواحدر این آیه شریفه، ارواح را در حکم «توفی» جمع کرده، سپس بین آن‌ها فرق گذاشته است؛ به این صورت که یکی را نگه می‌دارد و دیگری را رها می‌کند. [۳]
بستانی، بطرس، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۱۲۲.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «جمع و تفریق». |